Emoties op de werkvloer, wat kun je eraan doen?

Ik herinner mij mijn eerste coschap (chirurgie) nog als de dag van gisteren: het begon wat moeizaam, maar eindigde in een mooie en vooral leerzame ervaring. Vol enthousiasme en vol hoge verwachtingen ging ik van start, want ik wilde namelijk altijd al de snijdende kant op. Ik was er dus van overtuigd dat dit een geweldige ervaring zou worden! Toch vielen bepaalde elementen tegen: soms was de sfeer onprettig en was de omgang van het zorgpersoneel met de coassistenten stroef. Het was zacht gezegd allemaal niet zoals ik het voor ogen had.

Dat neemt niet weg dat ik ontzettend veel heb geleerd van dit eerste coschap en dus de eerste stap in de klinische setting van het ziekenhuis. Het is echter vooral mijzelf waar ik veel over heb geleerd, bijvoorbeeld over hoe ik in de coschappen, maar ook “in het leven”, sta. Bij dat tweede wil ik refereren naar hoe ik met mensen omga en daarbij ook hoe ik met mezelf omga. Door deze ervaring ben ik bijvoorbeeld van mijzelf te weten gekomen dat ik in spannende of nerveuze settings geëmotioneerd kan raken, wat zich dan kan uiten in tranen. 

Emotionele reacties

Om een voorbeeld te geven: het kwam hard aan om te horen dat de snijdende afdeling mij niet als chirurg zag werken. Dat was confronterend. Ik begon te huilen, ondanks dat ik hard mijn best deed om het tegen te houden zo recht voor de neus van de chirurg. Nu weet ik echter wel beter, want uiteindelijk bepaal je zelf waar jij naar wil streven als het om een beroepskeuze gaat. Op dat moment durfde ik helaas niets te zeggen en kon ik ook de emotionele reactie niet tegengaan. De frustratie en irritatie die ik voelde maakte de situatie natuurlijk niet beter.

Met dit artikel hoop ik meer inzicht te bieden in emoties en tips te geven om rustig onder spannende en emotionele situaties te blijven. Want emotionele reacties op de werkvloer zijn normaal en komen voor. Het laat zien dat je ergens om geeft, wat nooit fout is om te tonen. Het is echter interessant om de wetenschap achter emoties te begrijpen en op die manier ook efficiënter op (ongewilde) emoties te reageren.

Een terugkerend ‘probleem’

Emoties tijdens een coschap of op de werkvloer kan iedereen overkomen. Misschien omdat die ene patiënt waar je zo’n band mee had opgebouwd op zaal ineens is overleden, of omdat iemand boos op je reageert omdat je iets verkeerd hebt gedaan, of wellicht simpelweg omdat je te weinig geslapen hebt. Het is ontzettend vervelend om het gevoel te hebben dat je emoties de overhand nemen en dat je er zelf niets aan kunt doen om ze weer in te dammen.

Het is echter niet mijn bedoeling om te schrijven over het opkroppen of wegstoppen van emoties. Ik denk echter dat iedereen het gevoel wel kent van “nu even niet” als het om emoties (vreugde, verdriet, woede) gaat. Als een ongewenste emotie op een ongewenste plek je één keer overkomt, kan het voelen als een “one-time” gebeurtenis. Coschappen zijn nou eenmaal zwaar en iedereen heeft wel eens een moment dat ze er een beetje doorheen zitten. Echter, als het een terugkerend probleem is en je jezelf eraan stoort, dan zou het wellicht een uitkomst zijn om wat vaker bij deze emoties stil te staan en je gevoelens “nader te bekijken”.

De wetenschap achter emoties

Ik kan me best voorstellen dat jullie dit wellicht ietwat zweverig vinden klinken en juist harde feiten willen hebben. Dus laten we eens een kijkje nemen in de wetenschappelijke kant van emoties!

Wat zijn emoties eigenlijk en hoe ontstaan ze? Emoties zijn lichamelijke reacties op een gevoel. Dit kan een reactie zijn die zich uit in, bijvoorbeeld, bepaalde gezichtsuitdrukkingen, een snellere hartslag, agressief gedrag of in mijn geval huilen. Het centrum van de emotie is te vinden in het limbisch systeem. Voor diegenen, die (nog) niet helemaal (zeker) weten wat het limbisch systeem precies is en waar het gelokaliseerd ligt in de hersenen, zie hier. Het is een belangrijk deel van het brein bestaande uit structuren, genaamd hypothalamus, hippocampus, amygdala en thalamus. Het is een belangrijk systeem van het brein voor verschillende processen, o.a. emotie regulering en lange-termijn geheugen. Mocht je hierin nog meer geïnteresseerd zijn, kijk dan hier.

Vanuit dit limbisch systeem komen neurotransmitters (kleine stofjes in het brein en het zenuwstelsel) vrij en zo worden er signalen doorgegeven naar de rest van het lichaam, zodat er een lichamelijke reactie kan plaatsvinden. Zo ontstaan dus emoties vanuit een fysiologisch perspectief. Er is echter ook nog een psychisch component, waarbij wetenschappers hebben gevonden dat gedachten vaak samenhangen met emoties. Dit betekent dat bepaalde gedachten bepaalde emoties op kunnen wekken. Denk aan de gedachte “ik ben mogelijk in gevaar”, wat voor angst kan zorgen, of de gedachte “dat is niet eerlijk”, wat bijvoorbeeld boosheid op kan wekken. Het feit dat gedachten zo’n grote rol spelen, zorgt er echter ook voor dat in dezelfde situatie niet bij iedereen dezelfde emotie, en dus lichamelijke reactie, hoeft op te treden. 

Geneeskunde studie en emoties

Er wordt al langer geopperd dat de studie geneeskunde niet genoeg aandacht besteedt aan emoties en hoe hiermee om te gaan. Hier vind je een artikel uit het medisch contact uit 2012, waarin specialist ouderengeneeskunde Esther Helmich al pleit voor meer aandacht voor de bewustwording van emoties en het gedrag dat hiermee gepaard gaat. Volgens haar kunnen emoties namelijk leiden tot onprofessioneel gedrag, waarbij je niet alleen moet denken over huilen in het bijzijn van een patiënt, maar bijvoorbeeld ook lachen op ongepaste momenten.

In de acht jaar die er zijn verstreken sinds dat artikel is er echter nog niet veel veranderd. Binnen de studie laat aandacht voor emoties en professioneel gedrag soms nog veel te wensen over. Er lijkt echter wel langzaam beweging te komen in het doorbreken van dit taboe, maar deze beweging lijkt vooral gericht te zijn op hoe om te gaan met patiëntcontacten en de emoties die hierbij de kop op kunnen komen steken. Het is dus helaas niet zozeer gericht op emoties die gepaard gaan met de stress van de studie, of het begrijpen en ontvangen van negatieve feedback. Hoe moet je hier dan mee omgaan? En naar wie zou je toe kunnen stappen, mocht je dat graag willen?

Zeven tips voor in de praktijk

• Probeer rustig te blijven. Let op je ademhaling, zucht een keer diep en tel tot 10. Het klinkt misschien simpel, maar het kan al veel verschil maken in de beheersing van opkomende emoties.
• Erken je emoties en sta er even bij stil. Als je namelijk door hebt wat je voelt, en waar je reactie vandaan komt, dan kan je er beter controle over nemen. 
• Neem even afstand of probeer uit een situatie te stappen. Neem even een moment voor jezelf, want dat is belangrijk om tot rust te komen. Wees ook eerlijk tegen degene die tegenover je zit of iemand die je iets vraagt. Zeg dat je even een moment nodig hebt, want dat is helemaal niet erg! Vaak zullen mensen dit juist respecteren en kunnen ze beter jouw reactie begrijpen. 
• Zoek afleiding. Dit is ook een manier van afstand nemen
• Reality check: sta even stil bij wat er nu werkelijk is gebeurd of gezegd en je reactie hierop. Was deze eigen reactie nodig? Of was het overdreven? En waarom dan? Waar dacht je aan? 
• Bij deze reality check kan je ook focussen op “anders denken”. Kloppen bijvoorbeeld de gedachten die naar boven kwamen tijdens het moment wel? In andere woorden: pasten deze woorden bij deze specifieke situatie? Sta je nog steeds achter deze woorden, nadat je ze even overdacht hebt? Zou je die ook anders kunnen formuleren, zodat ze minder negatief zijn?
• Loslaten en accepteren: bij een vervelende opmerking kan je er natuurlijk iets van zeggen, echter is een tweede optie om te bedanken voor de feedback en een “actie” te formuleren (bedankt voor de feedback, ik zal dit specifieke onderwerp thuis nog even doorlezen), om zo het onderwerp te sluiten. Zo blijf je in controle over het gesprek en voelt de tegen-persoon zich gehoord.

Waar kan je terecht?

Als het goed is, heeft elke universiteit studieadviseurs. Bij studieadviseurs kan je niet alleen maar aankloppen met studieproblemen, maar ook zeker met persoonlijke problemen. Als je bijvoorbeeld moeite hebt om met je emoties om te gaan, als je niet goed tegen negatieve feedback kan of als je gewoon ergens mee zit, is dit zeker een plek waar je heen zou kunnen voor advies. Schroom niet om om hulp te vragen, want van het wegstoppen kan je alleen maar last krijgen. 

Conclusie

Mijn hoofdboodschap van dit artikel is dat je niet de enige bent waarbij, als het even niet goed gaat, emoties de kop op kunnen steken. Dat overkomt iedereen. Ik heb genoeg coassistenten tranen zien laten, in het co-hok, in de koffiekamer en zelfs in de trein naar huis. Mijzelf is het ook meerdere malen overkomen en ik schaam me niet om dit te zeggen. Dat zou jij ook niet moeten doen. Wees niet bang om erover te praten, want dat kan juist alleen maar helpen. Mijn advies aan jou: realiseer je dat het gebeurt, accepteer het en weet dat je er verandering in kan brengen. 

Bronnen:
1. Izard, C. (2010). Emotion theory and research: highlights, unanswered questions, and emerging issues. Annu Rev Psychol; 60: 1-25; doi: 10.1146/annurev.psych.60.110707.163539
2. Ong, E., Thompson, C. (2019). The importance of coping and emotion regulation in the occurence of suicidal behavior. Psychological reports; 122(4):1192-1210; doi: 10.1177/0033294118781855
3. Evans, C. (2018). The science of emotions (klik hier).
4. Smith, R. (2017). How Do Emotions Work? (klik hier)

Voor meer nuttige artikelen gerelateerd aan de master geneeskunde lezen, klik hier. Wil je juist artikelen over de bachelor geneeskunde lezen, klik dan hier. Veel leesplezier!