Hoe ga ik als (geneeskunde)student om met faalangst?

Wat nou als je er tijdens de opleiding geneeskunde achter komt dat je faalangst hebt? Faalangst is de angst om te falen, specifiek als je moet presteren, waardoor je minder goede resultaten haalt of een black-out krijgt. Juist tijdens de opleiding Geneeskunde moeten studenten veel tentamens maken en op sommige universiteiten zijn er ook mondelinge overhoringen. Ook tijdens de coschappen word je beoordeeld op jouw presteren. Dit zijn allemaal momenten waar faalangst kan opspelen. 

Wij interviewde een geneeskundestudent die liever anoniem blijft. Deze student kwam er tijdens de studie achter dat hij of zij faalangst heeft. We bespreken onder andere het ontstaan van faalangst, ervaringen tijdens de studie en tips om er mee om te gaan.

Wanneer ben je erachter gekomen dat je faalangst hebt? En hoe kwam je erachter?

Ik had tijdens mijn laatste twee jaar op de middelbare school achteraf gezien eigenlijk al een vermoeden dat ik faalangst had, maar had hier toen niet echt aandacht voor. Ik dacht: als ik het gewoon negeer, komt het vanzelf goed. Tijdens het eerste jaar geneeskunde liep ik voor het eerst echt tegen problemen aan. Ik haalde bijvoorbeeld de eerste twee tentamens niet, terwijl iedereen om mij heen het tentamen wel haalde. Het was niet dat ik niet studeerde; integendeel, ik studeerde juist onwijs veel! Dus ik begon mij af te vragen wat ik precies verkeerd deed. 

Er was één moment tijdens mijn eerste jaar waar mijn faalangst heel duidelijk werd. Dit was tijdens de cursus EHBO (een cursus die je verplicht moet halen om de rest van je opleiding te mogen doen). Voor deze cursus zijn er natuurlijk wel herkansingsmogelijkheden, maar toch was de druk onder de studenten te voelen. Tijdens de oefenmomenten was er nog niets aan de hand, want ik kende de studiestof en alles ging prima. Ik was zenuwachtig, dat wel, maar iedereen was zenuwachtig. Tot het moment dat ik de deur open deed: voor het eerst in mijn leven had ik een complete black out! 

Voor de mensen die nooit een EHBO cursus hebben gedaan probeer ik de situatie te schetsen: je moet alles hardop benoemen tijdens je examen, en je begint met het kijken of er gevaar is voor jezelf, omstanders of de patiënt. Dit benoemde ik en daarna wist ik niets meer. Ik kan me tot op de dag van vandaag niet meer herinneren wat ik allemaal gezegd en gedaan heb tijdens dit examen. Wat ik terug heb gehoord van de examinator is dat het erg chaotisch en niet volgens de geleerde volgorde was. Natuurlijk heb ik dit examen niet gehaald en sindsdien ben ik gaan nadenken hoe het toch kan dat ik tijdens het oefenen alles vlekkeloos doe en op het moment suprême volledig dichtsla, of in elk geval veel slechter presteer dan ik eigenlijk kan.

Wat is er toen voor jou veranderd?

Ik kwam eerst in een soort ontkenning: ik durfde er niet met studiegenoten over te praten, want bij iedereen leek het halen van tentamens makkelijk te gaan. Als ik dan moest vertellen dat ik pas één tentamen had gehaald, dan schaamde ik me daarvoor. Het eerstvolgende tentamen ging ik gebruiken als laatste test voor mezelf. Ik maakte het digitale tentamen en we kregen dus ook direct het aantal goede antwoorden. Ik ging direct na mijn tentamen naar huis zonder met iemand over de vragen en antwoorden te praten en las niks in de boeken.  Thuis maakte ik het tentamen opnieuw en zag ik dat ik bijna 10 punten hoger had gehaald. Op dit moment besefte ik: oké, er moet echt iets gaan veranderen. 

Ik had mijn tentamen opgevraagd, zodat ik in kon zien bij welke vraag ik nou anders had geantwoord dan thuis. Zo kwam ik erachter dat ik dingen die ik eigenlijk prima weet toch fout had beantwoord in de stress van het tentamen. Ook besefte ik dat ik bij sommige vragen super lang bleef hangen en die dan fout invul, terwijl ik die in de thuissituatie binnen een paar seconde wist. Ik was aan de ene kant blij dat ik dus wel de kennis in huis had, maar baalde aan de andere kant ontzettend dat het mij niet lukt om die kennis ook daadwerkelijk te laten zien op het tentamen.

Merkte je ook iets van je faalangst tijdens de schriftelijke tentamens?

Ja zeker, ik kon echt in mijn eigen hoofd zitten. Ik merkte dat, als ik de eerste paar vragen op een tentamen niet direct wist, ik in een soort paniek schoot, waarbij ik alleen nog maar kon denken dat ik het tentamen niet ging halen. Verder merkte ik dat ik een hele snelle hartslag kreeg en zelfs sneller ging ademen. Het voelde na tentamens ook vaak of ik intensief had gesport, alleen het zweten bleef uit, en werd ik er helaas niet fitter van, haha.

Hoe is dat nu?

Ik kan nu veel beter met mijn faalangst omgaan, echter speelt het nog steeds af en toe op. Zo heb ik een cursus gevolgd om de faalangst op tijd te herkennen en op een juiste manier hier mee om te gaan. Ik heb nog één keer een complete black-out gehad. Verder merk ik nog steeds wel dat ik op tentamens stress ervaar en dat ik soms slechter presteer of “domme” fouten maak. Echter is dit allemaal veel minder in ernst dan eerst. Ik kan nog steeds wel in een soort paniek schieten tijdens een tentamen, maar ook hier weet ik nu beter mee om te gaan. Ook durf ik er meer over te praten met mijn studiegenoten en mijn vrienden. Ik bespreek het zeker niet met iedereen, maar ik heb wel een paar mensen waar ik goed mee kan praten over mijn faalangst en dat helpt.

Heb je nog tips voor andere studenten met faalangst?

Zeker! 

• Probeer in elk geval een paar mensen te hebben waar je goed mee kunt praten. Ze kunnen je dan mogelijk ook helpen om vlak voor een tentamen wat rust te vinden. 
• Neem kauwgom mee voor tijdens het tentamen, door te kauwen kan je je lichaam foppen, zodat je rustiger bent. 
• Las ook een kleine pauze in tijdens je tentamen om even goed tot jezelf te komen en let dan op je ademhaling. Ik vond dit altijd heel zweverig klinken en begreep nooit waar ik dan op moest letten. Wat voor mij helpt is gewoon weer even opnieuw focussen dat ik rustig adem haal vanuit m’n buik en niet langzaam aan begin te hyperventileren. 
• Als laatste: schaam je er niet voor, want het komt allemaal goed en je bent echt niet de enige!

Wij willen deze student heel erg bedanken voor de openheid en het beantwoorden van alle vragen. Verder hopen we dat jullie iets aan deze tips hebben en deel ook vooral je eigen tips in de comments!